AS 9100 Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemi Nedir?
Uzay teknolojileri denilince akla gelen; haberleşme, savunma, gökbilim ve hava trafiği gibi birçok amaca hizmet eden, uzaya gönderilen araçların tasarımını, uzaya gönderilmesini, yörüngeye yerleştirilmesini ve yararlı bilgilerin yeryüzüne aktarılmasını sağlayan teknolojilerdir. Yani; roketler, uzay mekikleri, yapay uydular, gezegenlere indirilen çeşitli araçlar ve sonda cihazları uzay teknolojileri alanına girmektedir. AS 9100; Havacılık, Uzay ve Savunma endüstrisi için, Uluslararası Havacılık ve Uzay Kalite Grubu (International Aerospace Quality Group – IAQG) tarafından oluşturulan uluslararası bir Kalite Yönetim Sistemi (KYS) standardıdır. Bu standardın en yeni versiyonu AS 9100 Rev D (2016)’dır.
Kalite yönetim sistemleri için AS 9100 Standardı geliştirilmeden önce, ABD ordusu tedarikçi kalite ve denetim programlarına sırasıyla, MIL-Q-9858A Kalite Program Gereksinimleri ve MIL-I-45208A Askeri Şartname: Denetim Sistemi Gereksinimleri olmak üzere iki şartname uygulamıştır. Bu şartnameler (specifications) yıllarca havacılık ve uzay endüstrisinin temel ilkelerini temsil etmiştir. Ancak ABD hükümeti ISO 9001’i kabul ettiğinde az önce bahsedilen iki kalite standardını geri çekmiştir. Daha sonra büyük havacılık şirketleri tedarikçilerinden ISO 9001’e dayalı kalite programları geliştirmelerini talep etmeye başlamıştır.
Havacılık ve uzay tedarikçileri ISO 9001’in müşterilerinin özel gereksinimlerini karşılamadığını keşfettikten sonra havacılık ve uzay endüstrisi için özel bir kalite yönetim standardı olan ve ISO 9001’e dayanan AS9000, 1990’lı yıllarda geliştirilmiştir. Bu standardın tam adı; AS9000 Havacılık ve Uzay Temel Kalite Sistem Standardı (AS 9000 Aerospace Basic Quality System Standard)’dır. Daha sonra ise ISO 9001:1994(E)’e dayalı olarak AS9100 oluşturulmuştur. 2016 yılında ise bu standardın son versiyonu olan AS9100 Revision D (2016), Kalite Yönetim Sistemi – Havacılık, Uzay ve Savunma Organizasyonları İçin Gereksinimler (Quality Management System – Requirements for Aviation, Space and Defense Organizations) yayınlanmıştır. Bu standart AS 9100 Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemi veya AS 9100 Uzay ve Havacılık Kalite Yönetim Sistemi olarak da anılmaktadır.
AS 9100 Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemleri Belgesi
AS 9100 Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemi‘ndeki gereklilikleri karşılayan kuruluşlara verilen belge AS 9100 Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemleri Belgesi olarak anılır. AS 9100 Standardı; havacılık ürünleri tasarlayan, geliştiren ve üreten kuruluşlar tarafından uygulanması maksadıyla bir çok KYS gerekliliği belirlemektedir. Bir havacılık ve uzay kuruluşu, AS 9100’de belirtilen gereksinimleri karşılayan bir kalite yönetim sistemi oluşturursa AS 9100 belgesi alabilir.
Uluslararası Havacılık ve Uzay Kalite Grubu tarafından oluşturulan bu standart; Amerika’da AS 9100 Standardı, Avrupa’da EN 9100 Standardı, uzak doğu ülkelerinde ise JIS Q 9100 Standardı olarak bilinmektedir. Ülkemizde ise Türk Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından 2018 yılında son hali yayınlanan; “TS EN 9100 Kalite Yönetim Sistemi – Havacılık,Uzay ve Savunma Kuruluşları için Gereklilikler” adı ile bilinmektedir. 61 sayfalık bir standarttır. TS EN 9100 Standardı; ISO 9001:2008 1 kalite yönetim sistemi şartlarını içerir ve havacılık sanayi kalite yönetim sistemleri için ek şartlar belirler. Havacılık sanayi için olan ek şartlar metin içinde koyu ve yatık olarak yazılmıştır.
AS 9100 Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemi Belgesi Nasıl Alınır?
Dünyadaki gelişmelere paralel olarak ülkemizde de uzay ve havacılık teknolojileri konusunda çalışmalar yürütülmektedir. Özellikle havacılık alanında cumhuriyetin ilk yıllarında önemli adımlar atılmış ve bir uçak fabrikası (Kayseri Uçak Fabrikası) ile bu sektörde faaliyet gösterilmiş olsa da, daha sonraki yıllarda bu fabrika çeşitli sebepler dolayısıyla kapatılmış ve yapılan faaliyetler bir süre duraklamıştır.
Günümüzde ülkemizdeki bazı kuruluşlar havacılık ve uzay sanayisinde söz sahibi olmak ve özgün üretimler yapmak için çalışmalar yapmaktadır. İşte bu çalışmaları yaparken uluslararası camiada kabul görebilmek için AS 9100 standartlarına uygunluk önem arz etmektedir. AS 9100 Havacılık ve Uzay Kalite Yönetim Sistemi Belgesi almak isteyen bir kuruluş, yetkili bir belgelendirme firmasına başvurmalıdır. Belgelendirme firması ile başvuran kuruluş arasında sözleşme imzalandıktan sonra denetimlere başlanabilir. Denetimler başarıyla tamamlanır ve gereklilikler sağlanırsa AS 9100 Belgesi verilir. Bu belgenin geçerlilik süresi 3 yıldır. Ayrıca her yıl gözetim denetimlerinin yapılması gerekmektedir.
Belgelendirme kuruluşuna başvuran firmalar, bu belgelendirme kuruluşunun yerli veya yabancı bir akreditasyon kuruluşu tarafından akredite olmuş olup olmadığına dikkat etmelidirler. Çünkü faaliyet alanı itibariyle havacılık ve uzay sanayi, yabancı kuruluşlar ya da müşteriler ile çalışma ihtimali çok yüksek olan bir sektördür. Bu nedenle AS 9100 Belgesinin akredite bir belgelendirme kuruluşundan alınması ve belgenin dünyanın her yerinde geçerli olması önemlidir.
